|
аламли азоб бордир. Ё қотиллиги учун шу дунёда унинг ўзидан ҳам қасос олинади ёки охиратда жаҳаннам оловида куяди.
4- Аллоҳ Таоло охирги оятда биз учун қасосда ҳаёт борлигини баён қиляпти.
وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَاْ أُولِيْ الأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
(Сизлар учун қасосда ҳаёт бор, эй аҳли донишлар! Шояд (жиноятлардан) сақлансангизлар). Буни мана бундай тушунамиз:
а) Қасоснинг қонунлаштирилишида қотил учун ҳам, ўлдириладиган киши учун ҳам ҳаёт бордир. Чунки қотил бировни ўлдиргани учун ўзининг ҳам ўлдирилишини билса, бу ишга қўл урмайди. Гўё шу билан қотилнинг ҳам, ўлдириладиган кишининг ҳам ҳаёти сақланиб қолади. Бу оятга мана шундай маъно берадиган бўлсак, қонунлаштирилиши деган сўз дилда бор бўлади.
б) Қасоснинг ўзида, яъни, қотилнинг ўлдирилишида бошқа одамлар учун ҳаёт бор. Негаки, агар қотилдан қасос олинмаса, у қўйиб юборилса, унинг ёмонлиги бошқа одамларга ҳам тегиб қолиши мумкин. Бу ердаги қасос сўзи аслида умумий маънода. Лекин оятга мана шундай маъно берадиган бўлсак, у фақат қотилгагина хосланади. Шу билан бу гапдан қотилнинг ўлдирилишида у яна ўлдириши мумкин бўлган бир неча одамлар учун ҳаёт бор, деган маъно чиқади. Бу ерда умумий қасос қотил билан хосланяпти, қасоснинг маъноси қатл учун мажоз эмас, ҳақиқат бўляпти. Яъни, қонунлаштириш сўзи дилда бор, дейилмаяпти. Фақат қотилни ўлдириш билан хосланяпти.
Тил қоидаларига кўра, хосланган ҳақиқат дилда сақлашдан (бу ҳам мажознинг бир тури) устун туради. Яъни, шу икки қоида бир келиб қолса, олдин хосланган ҳақиқат қоидаси олинади. Мазкур оятда шу икки қоидани яъни, қасос сўзини фақат қотилни ўлдириш билан хослаб туриб, мажозий маънода эмас, ҳақиқий маънода қўллаш қоидаси ва қонунлаштириш сўзи дилда бор, деган эътибор билан уни мажозий маънода қўллаш қоидасини ишлатиш мумкинлигини айтиб ўтдик. Энди усули фиқҳда машҳур бўлган хослаш қоидаси дилда сақлаш қоидасидан устун туриши эътибори билан бу ердаги иккинчи маъно кучлироқ ва тўғрироқ бўлади. Яъни, қотилнинг ўлдирилишида у озод қилиб юборилса, келгусида ўлдириши мумкин бўлган бир неча кишилар учун ҳаёт бор, деган маъно кучлироқ ва тўғрироқдир.
в) Қасос натижасида ҳосил бўладиган ҳаётни англайдиганлар Аллоҳнинг оят-аломатлари ҳақида тафаккур, тадаббур қиладиган аҳли донишлардир. Шунинг учун Аллоҳ хитобни хусусан уларга қаратяпти. Бу гапнинг мағзини фақат ўшаларгина чақа оладилар ва
92-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208